Poema p´urhepecha: “EL HORNO”
Jorna El
horno
Jimini jarasti inte jorna, Ahí
está ese horno
Texa uirhípantakurhitixati rodeado
de tepalcates,
Sintari ma jónkuarhitini, fajado
con un mecate,
Iauarhi úkateri uíuinasi. Es
de adobe, está fuerte.
Jimini niniranasti ima Ahí
hornearon
K´amukua aquel
cántaro,
Enka tempuna el
que la novia acaricia,
P´arh´ip´arhita´ka la
que ciñe su reboso
Ka k´uanintikua para
ir a sacar agua.
Matochantak´a
Pari nirani itsi p´itani.
Inte jinteesti k´amukua Ése
es el cántaro,
Enka tumpi joroatak´a con
el que el joven
Iurhitskirini itsi pani le
ayuda y le susurra
Ka enka jimak´u al
oído:
Arhipantikuk´a, -
Yo te quiero
Jikini k´anikua mucho.
Xénchasinka.
Jorna méntaru kurhich´uxati, De
nuevo prenden el horno,
Iási méntaru niniranhaati hoy
de nuevo cocerán
K´amukueecha, los
cántaros,
Jimini niniáti ima kámukua ahí
se cocerá aquél,
Sési jási énka tumpi el
que comprará el joven
Piakuaka iurhitskirini, en
Cherán, para dárselo -
Ch´erani tsíntskua octava a
su novia en la fiesta
Jimpo. De
la octava.
Domingo
Santiago Baltazar.*
* Profesor de educación primaria bilingüe, actualmente Supervisor de zona escolar en la región p´urhepecha, miembro fundador de la Academia de la Lengua P´urhepecha, ha coordinado talleres literarios con el fin de desarrollar el uso escrito de su lengua materna, nació en Comachuén localidad del municipio de Nahuatzen - uno de los 22 municipios de la región p´urhepecha que se encuentra en el Estado de Michoacán. Dicha región se extiende desde el Lago de Pátzcuaro hacia el norte, hasta las cercanías de Zamora y Zacapu, al occidente hasta Los Reyes, y al sur hasta la cuenca del Río Balsas y del Tepalcatepec.